آب بندی بام

بام سبز

در دنیای امروز به منظور افزایش بهره برداری از سطوح قابل دسترس بنا، استفاده هر چه بیشتر از تمام فضاهای موجود از جمله فضای بام که به عنوان بخش وسیعی از سازه برای مصارف گوناگونی مانند رستوران، پارکینگ ماشین و یا فضای سبز، رایج شده است. از طرف دیگر جهت زیبایی هر چه بیشتر فضا، مهندسین معمار با منحصر به فرد نمودن طراحی بنا، زوایایی با اشکال هندسی متفاوت ایجاد مینمایند که بامهای دارای فضای سبز از ان جمله هستند، لذا آب بندی بام با مواد انعطاف پذیر قابل اجرا بر روی سطوح سه بعدی در عین وجود آب دائمی (مورد نیاز برای آبیاری فضای سبز پیش بینی شده در بام) از ضروریات دنیای مهندسی امروز میباشد.

مزایای بام‌های سبز

• تأمین فضایی سازگار و مطبوع برای کاربران ساختمان.
• بهبود مناظر اطراف ساختمان با فراهم کردن یک فضای سبز زیبا
• ایجاد محیطی سبز، زیبا ونیمه عمومی (مشاعی) برای ساکنین ساختمان و بالا بردن کیفیت زندگی
• ایجاد منظر شهری سبز و کاهش آلودگی
• کاهش بار گرمایش (با افزودن توده و لایه عایق حرارتی) و سرمایش بنا (از طریق سرمایش تبخیری)
• کاهش اثرات گرمایش و تغییرات آب و هوایی شهری
• افزایش محدوده زندگی
• کاهش سیلاب
• تصفیه هوا و کاهش CO2 هوا
• کاهش و تعدیل شدت صداهایی که تا db18 وارد ساختمان می‌شود و به میزان db3 یا بیشتر خارج می‌شود
• بهبود مناظر اطراف ساختمان با فراهم کردن یک فضای سبز زیبا
• بالا بردن طول عمر غشای بام (دو یا سه بار بیشتر) با محافظت از آن در برابر اشعات UV مضر و صدمات آب و هوایی
• افزایش ارزش ملک (بنا)
• کاهش هزینه نگهداری از بام با کشت روی بام به شکل گسترده (نوعی پوشش محافظ را تداعی می‌کند لذا سطح کاشته شده خود محافظت و نگهداری می‌شود و به عبارت دیگر، نگهداری از بام به حداقل می‌رسد)

انواع بام سبز

باغ بام‌ها را بر اساس سیستم اجرایی به چهار دسته اصلی تقسیم می‌کنند:

سیستم گسترده (extensive)

سیستم متمرکز (intensive)

سیستم مدولار یا جعبه گیاه (planter box)

سیستم ترکیبی (synthetic)

• سیستم گسترده

برای سیستم گسترده از واژه Green Roof یا بام سبز استفاده می‌شود. این سیستم به نام مقطع کم ارتفاع یا اجرا با ضخامت کم نیز شناخته می‌شود. این نوع بام فقط شامل یک یا دو نوع گیاه و محیط کاشت کم عمق می‌باشد. معمولاً این سیستم برای زمانی‌که حداقل بار وزن مدنظر باشد به کار گرفته می‌شود. به‌طور اخص، فقط پرسنل نگهداری و تعمیر به این نوع بام دسترسی دارند. این نوع بام مثل چمنهای نروژی، بر روی بامهای مسطح و شیبدار احداث می‌شود. در این سیستم معمولاً گیاهان به عمق ۴۰ تا ۱۰۰ میلی‌متر استفاده می‌شوند. حدود بار نهایی بام تقریباً بین ۵۰ تا ۱۰۰ کیلوگرم بر مترمربع در حالت اشباع می‌باشند. در مورد بام‌های شیبدار در اغلب مکان‌ها ۱۰ تا ۲۰ درصد شیب توصیه می‌شود. در شیب حداکثر ۳۰ درصد نیاز به استفاده از زه وار و ابزارهای ضد فرسایش وجود دارد.

• سیستم متمرکز

برای سیستم متمرکز از واژه Roof Garden یا باغ بام استفاده می‌شود. این سیستم به نام مقطع عمیق یا باغ بام نیز شناخته می‌شود. این نوع بام سبز شامل انواع مختلفی از گیاهان می‌باشد و مشابه یک پارک طراحی می‌شود. برخی از بام‌های سبز دارای درختان بزرگ و آبنماهایی می‌باشند که این موضوع خود احتیاج به تقویت اساسی سازه دارد. این سیستم اغلب نیازهای سازه‌ای جدیدی را برای بام الزامی می‌کند، به ویژه برای بام‌هایی که دسترسی عمومی نیز داشته باشد.

• سیستم مدولار یا جعبه گیاه

در این سیستم گیاه و محیط کاشت آن در جعبه‌های مخصوصی که تمام یا بیشتر بام سبز را می‌پوشاند، نگهداری می‌شود. در سیستم غیر مدولار محیط کاشت یک لایه پیوسته بر روی بام سبز می‌باشد. در سیستم مدولار این محیط ناپیوسته هست. این مدل از بام سبز برای پروژه‌های مسکونی و ساختمان‌های متعارف مناسب بوده و در حال حاضر در شهرهای مشهد و تهران بیشترین طرفدار را دارد.

• سیستم ترکیبی

این نوع بام ترکیبی از دو سیستم گسترده و متمرکز است و دارای فواید دو بام ذکر شده میباشد، اما دارای ظرفیت بار بیشتری است. در عین حال سبز شدن در داخل پانل‌های گسترده سبک وزنی صورت می‌گیرد.

اجزا بام سبز

الف) لایه پوشش گیاهی (Plant Layer)

از آنجایی که بامهای سبز تا حد امکان سبک طراحی می‌شوند، اغلب شامل گیاهانی هستند که بتوانند در خاک کم عمق و با مراقبت و نگهداری کم رشد کنند.

ب) محیط کشت (Growing Medium)

فضایی که گیاهان در آن شروع به رشد و نمو می‌کنند. محیط کشت به واسطه الزامات خاص سازه‌ای باید وزن کمی داشته باشد به همین دلیل نسبت به خاک معمولی تفاوتهایی دارد. در این حالت باید از محیطی برای کشت استفاده کرد که حتی الامکان سبک بوده و وزنش حدود ۹۰۰ کیلوگرم در هر متر مکعب در حالت مرطوب باشد. یک مخلوط معمولی مرکب از یک سوم ماسه، یک سوم سنگ‌های متخلخل و یک سوم گیاخاک مصنوعی (ترکیبی از چوب پوسیده و کود نباتی) محیطی مناسب را تشکیل می‌دهد.

پ) لایه زهکش

لایه زهکش خود می‌تواند مجموعه پیچیده‌ای از لایه‌های دیگر به شرح زیر باشد:

لایه صافی (Filter Layer) که در بین محیط کشت و لایه زهکش فیلتری قرار دارد که رطوبت را از محیط ریشه‌ها دور می‌کند و مانع از گندیدگی ریشه‌ها می‌شود. این فیلتر می‌تواند شامل یک بافت پارچه‌ای باشد. این فیلتر حتی می‌تواند لایه‌ای از شن و ماسه نیز باشد.

لایه مانع ریشه (Root Barrier) لایه‌ای است که به خوبی از نفوذ ریشه‌ها و آسیب زدن آن‌ها به عایق کاری و غشاء سقف جلوگیری می‌کند.

صفحه زهکش (Drain Board) یک صفحه سه لایه است که لایه بالایی عمل فیلتر را انجام می‌دهد و آب اضافی را از قسمت ریشه‌ها دور می‌کند. این لایه همچنین به عنوان لایه محافظ ریشه‌ها عمل می‌کند. لایه وسطی که به شکل کاسه‌های مخروطی شکل است آب اضافی را از ریشه‌ها دریافت کرده و در خود نگه می‌دارد. لایه پایینی یک فیلتر پارچه‌ای است که مانع از آسیب دیدن غشاء و عایق می‌شود.

ت) لایه محافظ

این لایه شامل پوشش‌هایی است که بام و سیستم عایق کاری را از نشت کردن و نفوذ آب حفاظت می‌کند. این صفحه می‌تواند باریکه‌ای از بتن سبک، صفحه‌ای از عایق محکم، ورقه ضخیم پلاستیکی، ورق مسی، یا ترکیبی از اینها، بر حسب ویژگی‌های طراحی و کاربرد بام سبز باشد.

ث) ساختار سقف، غشاء بام یا لایه عایق کاری رطوبتیWater Proofing

این عایق بام را از نشت کردن و چکه کردن محافظت می‌کنند.

بام صنعتی

بامهای صنعتی بامهایی هستند که دارای باغ سبز نیستند و هدف از اجرای ورقهای مخصوص پی وی سی، آببندی سقف اینگونه بامها وسیع مانند ورزشگاهها،فرودگاهها و… میباشد

روش های آب بندی بام

در گذشته از کاه گل و قیر و گونی برای آب بندی بامها استفاده میشده است و در سالهای اخیر ایزوگام جایگزین روشهای قدیمی مذکور گردیده است. اما تجربه نشان داده است که ایزوگام دارای مشکلاتی نظیر عدم امکان اجرای آن بر روی سطوح منحنی و شیبهای تند، آسیب پذیری آن در مجاورت با آب دایمی، طول عمر کوتاه، مقاومت پایین در برابر نور دائم آفتاب و از همه مهمتر عدم امکان کنترل آب بندی در محل درزها و کناره دیوارها میباشد.

امروزه با پیشرفت تکنولوژی محصولات ژئوسینتتیک با قابلیت بالا در کیفیت ها و کاربریهای مختلف، بنا به درجه اهمیت بنا و کیفیت مورد نظر کارفرما جایگزین روشهای قدیمی گردیده اند. این محصولات بسیار متنوع بوده و بنا به نیاز در زمینه های متعددی به کار میروند. خانواده ژئوممبرینها و لاینر های رسی که زیر مجموعه محصولات ژئوسینتییک میباشند برای آب بندی سطوح و دیواره ها به کار میروند. ورقهای ژئوممبرین بسیار متنوع بوده و بر اساس شرایط پروژه نوع ورق مناسب انتخاب میشود. طبق استاندارد ASTM ورق ژئوممبرین مناسب با قابلیت انعطاف پذیری بالا در بامها، ورقهای ژئوممبرین PVC مسلح میباشند.