آب بندی تونل‌ها

آب بندي تونل‌ها به دلايل زير حائز اهميت است:

1- در طراحی تونل‌های بین شهری باید توجه داشت که سرعت طرح با ضریب اصطکاک رابطه مستقیم دارد، لذا در صورت خیس شدن سطح با کاهش ضریب اصطکاک، سرعت طرح نیز کاهش می‌یابد و در نتیجه خیس شدن سطح به شدت باعث نا امنی سیستم می‌شود.

2- آب‌بندی تونل‌های بین شهری از این جهت نیز بسیار حائز اهمیت است که در اثر بارندگی‌های شدید احتمال آب گرفتی، زیاد شده و در نتیجه ممکن است رفت و آمد وسایل نقلیه را مختل کنند.

3- حفظ تأسيسات برقي و مکانيکي موجود در ايستگاه‌ها و تونل‌ها از اثر نفوذ آب یک امر اثبات شده است. تأسيسات برقي غالباً به شدت به برخورد با آب حساس بوده و عملکرد آنها بلافاصله بعد از تماس با آب مختل مي‌گردد. تأسيسات مکانيکي در اثر تماس دراز مدت با آب در صورت عدم پيش بيني تمهيدات مورد نظر در مورد آن‌ها دچار زنگ زدگي و کاهش شديد طول عمر مي‌گردند. بر اساس تجربه موجود در کشور در نصب تأسيسات مکانيکي که تاکنون تنها در شهر تهران و توسط تأمين کنندگان چيني انجام شده است، استاندارد مورد قبول اين تأمين کنندگان براي حفظ تأسيسات نصب شده عدم وجود هرگونه نشت به صورت قطره ريزشي و تنها ظهور و بروز آب در سطح بوده است (متناسب با کلاس 5 جمع بندي مشاور AMBERG از دستورالعمل STUVA). ضمناً در صورتيکه برق رساني از سقف به قطارهاي عبوري مد نظر باشد، حساسيت نسبت به نفوذ آب بيشتر خواهد بود.

63
نفوذ آب به ايستگاه در کشور چين، اختلال موجود به قدري شديد می‌باشد که بخشي از راهروي عبوري براي جلوگيري از نشت آب با خاکريزي مسدود شده است.

جهت آب‌بندی استاندارد تونل‌ها و ایستگاه‌ها به روش پیشنهادی ZTV-ING و SIA که در کشورهای آلمان و سوئیس نظر به آب بندی این سازه‌ها دارند رجوع می‌شود. این دستورالعمل‌ها به صورت قطعی به روش‌های آب بندی محدودی (شامل بتن آب بند یا ژئوممبرین) تأکید می نمایند.

دو مفهوم جديد که در روش سنتي آب بندي کشور وجود ندارد عبارتند از :

1- واتر استاپ‌هاي خارجي: اين محصولات اجزاي چند شاخه اي هستند که در سطح خارجي بتن نصب مي‌شوند به گونه اي که درز در ميانه واتر استاپ قرار گيرد. کارکرد اساسي اين واتراستاپ‌ها تقسيم بندي هيدورليکي تونل‌هاست به گونه اي که نشت را در يک ناحيه معين از تونل محدود نموده و امکان عمليات علاج بخشي را در صورت وقوع نشت به صورت ارزانتري فراهم مي‌نمايد.

نمايي از پروفيل واتر استاپ خارجي و نحوه قرار گيري آن در درز ها

2- شلنگ‌هاي تزريق: اين محصولات شلنگ‌هاي دوجداره اي هستند که براي تزريق در انواع مختلف مواد براي آب بند نمودن سازه به کار مي‌روند. اين شلنگ‌ها مي‌توانند در داخل واتر استاپ يا به صورت مستقيم در روي ژئوممبرين آب بند نصب شوند. کاربرد اين شلنگ‌ها تأمين مسيري با قابليت استفاده مجدد براي تزريق مواد آب بند کننده به پشت سازه بدون نياز به ايجاد حفره در آن است.

شلنگ‌‌هاي تزريق و قرار گيري آن‌ها در واتر استاپ

دستورالعمل ZTV-ING در مورد مشخصات فني محصول ژئوممبرين مورد استفاده براي آب‌بندي تونل در بخش بعدي مورد اشاره قرار مي‌گيرد.

ژئوممبرین (TPO – (VLDPE

ژئوممبرین پلی اتیلنی با چگالی یسیار پایین (Thermoplastic Poly Olephin) که به اختصار TPO خوانده می‌شود، توسط آیین نامه مهندسی ساختمان کشورآلمانZTV-ING برای استفاده در آب‌بندی سازه‌های زیرزمینی توصیه شده است، و مخصوص استفاده در مواردی است که استفاده از ژئوممبرین HDPE به دلیل چگالی زیاد و انعطاف پذیری کم آن و همچنین حساسیت آن به پدیده ترکزایی تنشی دارای توجیه فنی نمی¬باشد. از جمله این موارد، آب¬بندی ساختمان¬ها (دیواره و کف گودبرداری¬ها) می‌باشد. به دلیل چگالی بسیار پایین، این محصول بسیار انعطاف پذیر بوده و احتمال آسیب دیدگی آن در اثر فرایندهای حین نصب و نیز تحت اثر بار (وزن بتن فونداسیون یا دیوار حایل) بسیار کاهش می‌یابد. TPO دارای نرمی ذاتی بوده و لذا به مرور زمان از نرمی آن کاسته نمی‌شود و کیفیت اولیه خود را حفظ می‌نماید. با وجود مزایای پیش گفته، ژئوممبرینی است که برای استفاده جهت آب‌بندی ساختمان¬ها توجیه فنی دارد. این محصول برای استفاده در آب‌بندی گودهای ساختمانی می‌بایست با استاندارد ZTV-ING آلمان مطابقت داشته باشد.

ژئوممبرین PVC

ورق‌های پلیمری پی وی سی (ژئوممبرین PVC) با توجه به خواص شیمیایی و فیزیکی بسیار عالی خود بعنوان گزینه‌ای مناسب جهت آب‌بندی تونل‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.

ژئوممبرین‌های PVC از مخلوط PVC صلب (که در لوله‌های PVC مورد استفاده می‌باشد) و همچنین مواد نرم کننده که پلاستیسایزر نامیده می‌شوند، ساخته می‌شوند. رزین PVC قبل از تولید ژئوممبرین با پلاستیسایزرها مخلوط شده و محصول انعطاف پذیری حاصل می‌شود. پلاستیسایزرها در PVC تا مقادیر حدود 40% استفاده می‌شوند. پلاستیسایزرها موجب کاهش کشش بین مولکولی در زنجیره‌های مجاور هم شده و موجب انعطاف پذیری PVC می‌گردند.

مهم ترین چالش در زمینه محصولات PVC دوام این محصولات است که ناشی از شست و شوی پلاستیسایزرها، اثر نامطلوب نور خورشید و مقاومت شیمیایی پایین است. بسته به نوع کارکرد لازم است کیفیت محصول PVC به دقت سنجیده شود. به عبارت دیگر بحث طراحی محصول در ژئوممبرین PVC از اهمیت بالایی برخوردار است. این محصول برای استفاده در آب‌بندی تونل‌ها می‌بایست با استاندارد ZTV-ING آلمان مطابقت داشته باشد.

نحوه نصب ژئوممبرین TPO و PVC

در این بخش به دو نکته اساسی در نصب صحیح ورق‌های محصولات ژئوسینتتیکی پرداخته می‌شود:

دستگاه مناسب برای ایجاد جوش مناسب قویاً توصیه می‌گردد، در حال حاضر مشاهده می‌شود که جوشکاری با استفاده از سشوار و غلطک به صورت دستی در برخی کارگاه‌ها انجام می‌شود. در حالیکه روش صحیح نصب این محصولات بوسیله دستگاه جوش دوگانه سبک (MION) یا دستگاه مشابه آن است. این دستگاه در دوخط موازی جوشکاری را انجام داده و با خالی گذاشتن یک خط در وسط این دو جوش موازی امکان کنترل کیفیت جوش در ساختگاه را فراهم می‌نماید.

ژئوممبرین می‌باید در حین نصب به دیوار به صورت موقت اتصال یابد. برای این امر ممکن است در یک روش غیر استاندارد نصاب، ژئوممبرین را سوراخ نموده و آن را با میخ انفجاری به دیواره بتنی یا شاتکریت اتصال دهد. سپس محل سوراخ را مجدداً جهت ترمیم جوشکاری نماید. این روش باعث ضعیف شدن محصول و ضعف سیستم آب‌بندی می‌گردد و جایگزین استاندارد این روش استفاده از محصولی با نام راندل است. راندل میخی انفجاری است که علاوه بر واشر فولادی یک واشر عریض پلاستیکی در آن جایگذاری شده است. این واشر از جنس ژئوممبرین بوده و ژئوممبرین از پشت با حرارت سشوار به آن جوش می خورد. به این صورت یکپارچگی سیستم آب بند حفظ می‌شود.

66
67
راندل و نحوه عملکرد آن در نصب ژئوممبرین

نکته دیگری که می‌باید در نظر داشت لزوم استفاده از ژئوتکستایل در زیر و در صورت مجهز نبودن ژئوممبرین به لایه نشانگر آسیب، روی ژئوممبرین برای شناسایی و جلوگیری از آسیب آتی به آن است

Date